Yüzölçümü: 170.500 km2

Nüfusu: 338.557

Başkenti: Kızıl

Moğolistan'a komşu olan Tıva Cumhuriyeti yukarı Yenisey nehri havzasında yer alır. ülke, Sibirya'nın güneydoğusundadır. ülkenin başlıca yüzey şekilleri olan geniş Tıva ve Todja havzalarının sularını Yenisey nehrinin iki ana kolu toplar. Batı Sayan ve Doğu Sayan dağ sıraları bu iki havzayı kuşatır.
Bugünkü Tuva toprakları, M.S. 6. yüzyılda Türk Hanlığı'nın yönetimine girmiş; 7.yüzyılın ortalarında Çinliler , 8.yüzyılın ortalarında Uygurlar, 9.yüzyılın ortalarında da Yenisey Kırgızları tarafından ele geçirilmiştir.

Tuva ülkesi, 1757-1912 yılları arasında Çin Mançu Sülalesi'nin idaresinde kalmış, bu dönemde Tuvalar Moğollarla aynı yönetimi paylaşmışlardır. Bu sebeple Moğollar'ın resmi dini olan Lamayizm'in etkisinde kalmışlar; Moğol ve Tibet alfabelerini kullanmışlardır. Moğol lamalarının, Tuvalar'ın Moğollaşmasında büyük etkisi olmuştur.

Tuva Türkleri resmen Lamayist sayılmakla beraber eski Şaman geleneklerini devam ettirmektedirler. Dini yapı Altay-Yenisey Şamanlığı ile Lamayizm'in karışmasından meydana gelmiştir.

Tuvalar, 1883'te Çin'e karşı ayaklandılar, fakat bu baş kaldırma Tuvalar'a çok pahalıya mal oldu. Büyük kayıplara uğradılar. Geride kalanların önemli bir kısmı, Altay ve Hakas Türkleri'ne sığındı, 1911'de yapılan hürriyet inkılabı sırasında Moğolistan ve Tuvalar bağımsızlıklarına kavuştular. Bu durumdan faydalanan Ruslar, 1914'te Tuva ülkesi'nin Rusya'nın himayesi altında olduğunu ilan etti. Hemen arkasından da Rus ailelerini Tuva topraklarına yerleştirmeye başladı.

1917 Sovyet ihtilalinden sonra, Tuvalar bu sefer de Ruslara karşı bağımsızlıklarını ilan ettiler. Ruslar, bu cumhuriyeti tanıdılar ve Moskova'da elçi bulundurmasına müsaade ettiler. Ancak II. Dünya Savaşı sonunda kendilerini güçlü hissedince bir çok ülkeyle birlikte Tuva Cumhuriyeti'ni de ilhak ettiler ve Rusya'ya bağlı muhtar cumhuriyet haline getirdiler.


NüFUS

Tuva'nın en son yapılan nüfus sayımında nüfusu 338.557'dir. Nüfusun %64.3'ü Tuva'lardan, % 32'si Ruslardan, % 3.7'si diğer halklardan oluşmaktadır. Bunların % 48.2'si şehirlerde oturmakta; % 51.8'i köyde oturmaktadır. 17. yüzyıldan sonra giderek Rus kültürünün etkisinde kalan Tuvaların geleneksel toplumsal örgütlenmeleri klan sistemine dayanır. Geleneksel dinleri ise şamanizmdir. Bu din Tibet Budacılığından etkilenmiştir. Günümüzde Rusya Federasyonunda yaklaşık 180.000, Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nde ise 24.000 kadar Tuva yaşamaktadır. Tıva yazı dili Latin harfleri esasına göre düzenlenmiştir, fakat 1941'de diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Tuva Türkçesi için de Kiril harfleri kullanılmıştır. Tuva halkının en önemli destanı olan "Keser" 1963 yılında yayınlanmıştır.


İDARE VE DEVLET YAPISI

Tuva Özerk Cumhuriyeti'nde başta başkent "Kızıl" olmak üzere beş büyük ve üç küçük şehir yerleşme merkezi vardır. Ayrıca 13 küçük bölgeye (rayon) sahiptir. Tuvalar, Soyotlar ya da Uryanhaylar olarak da bilinir. Büyük bölümü eski SSCB'deki Tuva Özerk Cumhuriyeti'nde, küçük bir bölümü ise Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nde yaşayan ve Moğolcadan etkilenmiş bir Türk lehçesi konuşan halktır. Yenisey Irmağının kaynak suları arasında, hem Sibirya taygasının, hem de Orta Asya bozkırlarının özelliklerini taşıyan bir bölgede yaşarlar.


EKONOMİ

Tuva'nın önemli ekonomik zenginlikleri ender bulunan madenleri, kömür, demir, civa, altın'dır. Tuva'nın ekonomisinde tarım sektörü ağırlıklıdır. Burada yılda 115.000 ton hububat elde edilir. 27.000 ton patates üretilir. Hayvancılık da önemli yer tutar. Tuva'da 1.229.000 küçükbaş hayvan, 201.000 büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Sanayide önemli yeri hammadde çıkarılması faaliyetleri almaktadır. Bununla beraber kereste imalatı, gıda maddeleri üretimi, hafif sanayinin bazı kolları gelişmiştir. Tuvalıların geleneksel uğraşları avcılık ve çobanlıktır. Kollektif tarım 1950'lerin başından bu yana önem kazanmıştır. Darı üretimi ve balıkçılık öteden beri önemini korumaktadır. Geleneksel Tuva barınakları step bölgelerine özgü yurt adı verilen keçe çadırlarla, ağaç kabuğundan yapılma, Sibirya'ya özgü huni biçiminde çadırlardan oluşur.